NOWY GLOBUS MANGA Posen Warschau. Pierwsze wydanie, polskojęzyczny [przed 1900 ]

NOWY GLOBUS MANGA

33 cm średnicy 104 cm obwodu

Wykonany z współudziałem naukowym

Radcy szkolnego otto

Deutsher (sic!) verlag g.M.B.H.

Warschau -posen"

Podziałka 1:38500000

-

Wysokość globusa ok 62 cm

Globus poskojęzyczny, wydany prze 1900.

Wydanie pierwsze!

Ogromna rzadkość!

• Mang – Deutsher Verlag G.M.B.H. Warschau–Posen (tab. 1, poz. 7, 8)
W 1849 roku Adolf Mang założył w Stuttgarcie wydawnictwo Geographisch-Astronomischer Verlag, które wydało m.in. autorską obrotową mapę nieba w formie globusa. Produkował pomoce naukowe do astronomii, od 1908 roku wydawał globusy w czterech rozmiarach (śr. 17, 25, 33 i 48 cm). Podczas opracowywania mapy i informacji handlowo-komunikacyjnych współpracował z prof. dr. W. Strickerem, co było zaznaczone w sygnaturze (edycje II–VIII): „Hergestellt / Unter wissenschaftliche Mitarbeit d. Prof. Dr Stricker [Sporządzony / pod redakcją naukową Prof. dra Strickera]”. Po śmierci Manga (1933) Stricker działał dalej do czasu wybuchu II wojny światowej. Firma wydawała globusy w różnych językach, współpracując ze specjalistami. Trudno określić, kiedy firma wydała pierwszy „Nowy Globus Manga”, ok. 1900 roku było to już wydanie drugie, w 1910 wydanie piąte. Początkowo wydawcą była firma Ad[olf] Mang’s Geogr[aphisch] Astron[omischer] Verlag. Około 1925 roku Mang we współpracy ze Strickerem skorzystali z wydawnictwa (drukarni) Verlag / Eckstein & Stähle Stuttgart – były to siódme i ósme wydanie „Mang’s / Nueuer Erd-Globus” [„Nowego Globusa Manga”].

Przed rokiem 1914 w Poznaniu opublikowano polskojęzyczną wersję niemieckiego globusa Manga, z napisem: „Wydany ze współudziałem naukowym Radcy szkolnego Otto” (il. 6). To dość enigmatyczne określenie, być może chodzi o Otto Gäbe. Jest on wspomniany w pracy doktorskiej Christiana Myschora: „Dla urodzonego i wychowanego w Poznaniu Otto Gäbela swobodne władanie językiem polskim, które prawdopodobnie zawdzięczał jeszcze czasom szkolnym, otwarło drogę do awansu na dyrektora wydziału szkolnego i kościelnego”68, jednak poza zbieżnością imienia nie ma innych dowodów.Nie ma też pewności, czy współpraca dotyczyła przygotowania mapy (niemieckiej), czy
jej tłumaczenia (polskiego). Być może „Radca Szkolny Otto” współpracował tylko przy pierwszym wydaniu albo tylko przy polskojęzycznym. Odnalezienie pierwszego wydania niemieckojęzycznego globusa pozwoliłoby rozwiązać ten problem.

Obecnie znany jest jeden egzemplarz polskojęzyczny, znajdujący się w prywatnej kolekcji. Nie ma informacji o innych polskojęzycznych wydaniach globusa Manga poza lakoniczną wzmianką odnoszącą się do oferty aukcyjnej z 2006 roku. Co dziwniejsze, obiekt został wydany przez wydawnictwo Deutsher [sic!] Verlag G.M.B.H. Warschau– Posen, pisanego z błędem literowym w słowie „Deutscher”. Podobna pisownia pojawiła się w pracy Das Neue Fermähtnis: „Aus dem griechischen der, im Kloster am Sinai fon Tishendorf aufgefundnen Urkunde, in seinem Nov. Test. Gr. ex Sinait. Cod. Lips. 1865, mit benuzung seines Nov. Test. Vat. Lips. 1867, seines Nov. Test. Gr. edit. oct. crit. maj. Lips. 1869, der Polyglotten-Bibel, Bilefeld 1863, der Lutter-Emsershen übersezung, Köln 1529, und andrer, später Deutsher und auh niht Deutsher übersezungen […]. Johannes”, wydanej w 1875 roku w Lipsku przez Carla Friedricha Fleischera. W innych pracach wydanych przez Fleischera literacja „Deutscher” jest prawidłowa.

Zagadkowe jest też samo wydawnictwo. Edycja globusa była dodatkową działalnością, trudno jednak natrafić na inne produkty tej firmy. Sporadycznie pojawiają się egzemplarze wydane przez Deutscher Verlag (pisane przez „ch”!). W Poznaniu w 1917 roku oficyna wydała Ich lerne Deutsch. Methodischer Lehrgang der deutschen Sprache für
Polnisch-Sprechende [„Uczę się niemieckiego. Kurs metodyczny w języku niemieckim dla osób polskojęzycznych”]. W tym samym roku wydała jako Deutscher Verlag Warschau Handbuch für das Generalgouvernement Warschau: auf Grund amtlicher Unterlagen. T. 1: Die Verordnungen für das Generalgouvernement Warschau [„Podręcznik dla
Generalnego Gubernatorstwa Warszawy: na podstawie dokumentów urzędowych. T. 1: Rozporządzenia dla Generalnego Gubernatorstwa Warszawy”]. W jednym roku firma sygnowała się więc lokalizacją w samej tylko Warszawie oraz w Warszawie i Poznaniu. Nie wiadomo jednak, czy obie wspomniane wcześniej prace wydano w tej samej części
roku, czy też firma początkowo działała w obu miastach, a później tylko w Warszawie.

Globus natomiast został wydany przed 1914 rokiem, świadczą o tym chociażby informacje polityczne, np. przebieg granic73. Pod taką samą nazwą działało na początku wieku XX w Berlinie wydawnictwo Deutscher Verlag G.M.B.H. Świadczyło przede wszystkim usługi jako drukarnia. Wydawało czasopisma, drobne druki czy kalendarze dla
floty (Kalender des deutschen Flotten-Vereins). W 1903 i 1904 roku drukowało gazetę „Deutsche Dorf-Zeitung. Organ des Deutschen Dorfbindes und der Auskunftsstelle für bäuerliche Siedlungen” [„Niemiecka Gazeta Wiejska. Organ Niemieckiego Związku Wiejskiego i Centrum Informacji o Osiedlach Wiejskich”], której pozostałe numery dru
kowały inne wydawnictwa (drukarnie)75. Podobnie było w przypadku innych czasopism:
„Heimatglocken” i „Grenzboten”.

Niezależnie od powiązań lub ich braku pomiędzy wymienionymi wydawnictwami mapa polskojęzyczna była wydrukowana dla firmy Manga. Na uwagę zasługuje fakt, że mapa jest całkowicie polskojęzyczna, dotyczy to również nazw miejscowości napisanych jako: Poznań, Warszawa, Lwów, ale również Gdańsk, Szczecin czy Wrocław (!). Na globusie znajdują się więc jednocześnie dwie wersje nazw miejscowości nazwy, jedna wersja na mapie, druga w sygnowaniu: „Posen” i „Poznań” czy „Warschau” i „Warszawa”.

Mapa polskojęzycznego wydania wykonana jest szczegółowo i starannie, z delikatną paletą barw. Odróżnia się od globusów Manga z lat 30. XX wieku, które charakteryzują się intensywnymi, mocnymi barwami. Zwraca uwagę też legenda, zawierająca następujące dane: „koleje żelazne / projektowane drogi żelazne / karawany / linie regularnej
żeglugi parowej / ciepłe prądy morskie / zimne prądy morskie”. Późniejsze egzemplarze miały rozbudowaną informację dotyczącą żeglugi morskiej i transoceanicznej, trasy zeppelinów oraz zaznaczoną czerwonym kolorem ekliptykę. O wczesnym pochodzeniu może świadczyć brak ekliptyki, krótka legenda i delikatna paleta barw. Wydaje się, że skoro w 1900 roku globus był opisany jako drugie wydanie (IIte Auflage), to przy braku informacji o wydaniu możemy mieć do czynienia z pierwszym wydaniem „Nowego Globusa Manga”.

Źródło: MAŁGORZATA TABORSKA, Polskojęzyczne globusy doby nowopolskiej i ich krajowi wydawcy
ABSTRACT, OPUSCULA MUSEALIA 28 2021, doi: 10.4467/20843852.OM.21.005.15506, s. 91–135

Stan zachowania BDB-/ w 100% sprawny, okleiny z minimalnymi usterkami vide foto