Zdzisław Beksiński, BEZ TYTUŁU, 1967

116,3 x 62,2cm - olej, płyta sygn. na odwr. na płycie: BEKSIŃSKI 1967



Pochodzenie: Kolekcja prywatna, Niemcy.

Motyw ukrzyżowania pojawiał się na przestrzeni lat systematycznie w twórczości Beksińskiego, głównie w okresie tzw. fantastycznym (1968-1983). Prezentowany obraz, wczesny i jeszcze nie tak fakturowo idealny jak późniejsze, charakteryzuje boczna perspektywa. Na ciemnym, ledwo widocznym w górnej partii kompozycji, krzyżu ukazane zostaje wychudzone ciało w stanie rozkładu. Szarogranatowy, transparentny woal przykrywa głowę postaci. Porusza się on na wietrze nadając przedstawieniu złowrogiej ekspresji. Wyrafinowane niuanse barwne wydobywają z tła misterną, pseudo anatomiczną strukturę kości i mięśni. 

Według krytyków epatowanie motywem śmierci przez artystę miało wywołać u odbiorców szok, który paradoksalnie prowadził do jej „oswojenia“: [Śmierć] jest to jeden wielki krąg obsesji tej sztuki, która bodaj dzięki temu chce owo zniszczenie, śmierć – zdemaskować, oswoić, wyrwać mu żądło zaskoczenia. Obcować bowiem ze śmiercią na co dzień to jakby pozbawić ją wrodzonego, absurdalnego okrucieństwa nieuchronności. Coś, co się zdarza tylko raz – będzie przywoływane co chwila, każdym nowym obrazem. Śmierć zadomowiona, głaskana, choć przecież nie mniej bezwzględna, jest łatwiejsza do przyjęcia później, kiedy nadejdzie rzeczywiście (Tadeusz Nyczek, Zdzisław Beksiński albo oswajanie śmierci, „Student“, nr 6, 1973).

Obraz pojawił się w filmie Rozmowy Mistrza ze Śmiercią w reżyserii Franciszka Kuduka z 1973 r. (18’27’’ – 18’37’’).

♣ do wylicytowanej ceny oprócz innych kosztów zostanie doliczona opłata wynikająca z prawa twórcy i jego spadkobierców do otrzymania wynagrodzenia zgodnie z Ustawą z dnia 4 lutego 1994 roku - o prawie autorskim i prawach pokrewnych (droit de suite)

 (Sanok 24 II 1929 - Warszawa 21 II 2005) studiował w latach 1947-1952 na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej.

Był artystą samoukiem, który osiągnął niekwestionowaną pozycję w polskiej sztuce współczesnej, potwierdzoną obecnością jego prac na prestiżowych wystawach i w kolekcjach muzealnych. Początkowo zajmował się fotografią, którą interesował się od lat studenckich, po 1956 zyskując uznanie jako twórca fotogramów o estetyce opartej o efekty fakturowe. W latach 1958-1962 tworzył abstrakcyjne obrazy-reliefy o bogatej fakturze, głównie metalowe, będące odmianą malarstwa materii. Pod koniec tego okresu powstawały ażurowe formy o kształtach figur i pełnoplastyczne rzeźby w metalu. Kolejnym etapem jego twórczości były lata 1962-1974, kiedy poświęcał się głównie rysunkowi. W latach 60. rysował piórkiem i tuszem figuralne kompozycje odznaczające się karykaturalną deformacją postaci. Od końca lat 60. tworzył rysunki węglem i kredkami, będące monochromatyczną odmianą jego równoległej twórczości malarskiej. Od 1974 zajmował się niemal niepodzielnie malarstwem. Jego charakterystyczny styl bazował na perfekcji technicznej, której towarzyszyła niezwykłość wizji. Malował świat po katastrofie, naznaczony piętnem śmierci i rozpadu. Jego obrazy zaludniają postaci i stwory o ludzkich wprawdzie bądź zwierzęcych kształtach, lecz o cechach fantomów, automatów lub rozpadających się trucheł. Artysta nie nadawał swym obrazom i rysunkom tytułów (poza porządkującymi symbolami), akcentując w ten sposób swój brak zainteresowania dla literackiej strony przedstawień. Sam mówił, że malując całkowicie poddaje się wizji, „fotografuje“ ją. W ostatnich latach włączył do swego warsztatu artystycznego elektroniczne techniki generowania obrazu, które wykorzystywał do tworzenia komputerowych fotomontaży. Sztuka Beksińskiego, wielokrotnie wystawiana i omawiana, budzi skrajne emocje wśród znawców i publiczności.
Największa, systematycznie uzupełniana kolekcja jego prac w kraju znajduje się w Muzeum Historycznym w Sanoku, za granicą - w Paryżu, w posiadaniu Piotra Dmochowskiego, który od 1983 kolekcjonuje prace i promuje twórczość artysty. Zorganizował on wystawy indywidualne Beksińskiego m.in. w Galerie Valmay w Paryżu w 1985, 1986 i 1988 oraz stałą ekspozycję we własnej Galerie Dmochowski - Musée-galerie de Beksiński, istniejącej w latach 1989-1996. Jego też nakładem ukazały się monumentalne albumy artysty w 1988 i 1991.
W Polsce monografię Beksińskiego pióra Tadeusza Nyczka opublikowały Arkady w 1989 (II wydanie w 1992). Wiosną 2005 roku w Pałacu Opatów w Gdańsku Oliwie miała miejsce duża wystawa obrazów Beksińskiego, a dyrektor Muzeum w Sanoku Wiesław Banach wydał obszerną monografię artysty.

Od października 2016 w Nowohuckim Centrum Kultury w Krakowie na stałe zagościła wystawa 250 prac (obrazów, rysunków, fotografii) Zdzisława Beksińskiego z prywatnej kolekcji Anny i Piotra Dmochowskich. Natomiast od czerwca 2021 stała wystawa 30 obrazów Beksińskiego z kolekcji Dmochowskich prezentowana jest również w Muzeum Archidiecezji w Warszawie.

(zdjęcie:  Piotr Dmochowski, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8960820 )