Zdzisław Beksiński, BEZ TYTUŁU, 1973

122,0 x 99,0cm - olej, płyta pilśniowa sygn. na odwr. p.d.: BEKSIŃSKI | 1973

Obraz reprodukowany:

– Wiesław Banach, Zdzisław Beksiński. Antologia Twórczości cz. 3 – malarstwo okres fantastyczny, Rzeszów 2009, s. 62, il. czarno-biała.

 

Prezentowany obraz należy do tzw. okresu fantastycznego, który przyniósł Beksińskiemu uznanie i popularność. W dziełach pochodzących z lat 70. artysta często posługuje się motywami o treściach, które można byłoby interpretować według klucza literacko-symbolicznego, odwołującego się do klimatów romantyzmu czy symbolizmu z przełomu wieków XIX i XX, jednak sam Beksiński starał się przekonywać w swoich wypowiedziach, w czasie przeprowadzanych z nim rozmów, że znaczenie jest dla niego bez znaczenia, a zawartych w tych obrazach motywów nie należy poddawać prostej, literackiej interpretacji. Tak też jest w przypadku przedstawionego u nas obrazu, w którym widzimy postać dziecka na zgliszczach, przytulającego białego ptaka w scenerii, gdzie przestrzeń na pierwszym planie – wypełniona zniszczeniem i pustką – sąsiaduje z łagodnym brzegiem morza pod pogodnym niebem.

Zachował się list Zdzisława Beksińskiego z 2 lutego 1976 r. skierowany do pierwszego nabywcy obrazu. Artysta pisał: Szanowny Panie! Dziękuję bardzo za wiadomość o kupnie obrazu [...] Tyle moich obrazów rozchodzi się zupełnie bezimiennie jeżeli idzie o osoby które je nabyły, że zawsze bardzo się cieszę mogąc choć w przybliżeniu zlokalizować któryś z nich. Niestety nie mogę Panu podać tytułu obrazu, bo nigdy tytułów nie daję. W większości wypadków nie odczuwam żadnej potrzeby tytułowania, zaś w tych RZADKICH wypadkach, w których taką potrzebę odczuwam, usiłuję się jednak powstrzymać, by nie wprowadzać zamętu. Podobne trudności mam w wyjaśnianiu treści obrazów. Np. sam nie wiem czy dziecko, które namalowane jest na obrazie zakupionym przez Państwa jest dziewczynką czy chłopcem! Kwestia płci była chyba w tym wypadku obojętna, niewątpliwie jednak chodziło o dziecko. Nigdy nie operuję symboliką, i jeśli nawet na obrazie znajdują się przedmioty mogące uchodzić za określone popularne symbole (np. biały ptak) to nie zostały one wprowadzone na zasadzie symbolu w tradycyjnym tego słowa znaczeniu. W tworzeniu obrazu kieruję się przedewszystkim wizją dosyć irracjonalną i nie mającą znaczenia utylitarnego w stosunku do jakichś treści literackich, które mógłbym czy miałbym obrazem przekazać. W zasadzie idzie mi przedewszystkim o nastrój i „wyraz duchowy“ o ile ten termin wogóle cokolwiek oznacza. Proszę o wybaczenie jeśli tłumaczenie to jest niewystarczające, ale nic więcej dodać nie potrafię. Wyjaśniam pozatym, bo wiem iż budzi to zawsze wątpliwości dlaczego podpisuję obrazy od tyłu. Sprawa ta jak zauważyłem budzi zazwyczaj wątpliwości, a tymczasem wyjaśnienie jest proste. Wg. mojej własnej opinii na ten temat mam paskudny charakter pisma. Gdy obraz jest już skończony obawiam się go zepsuć źle położonym podpisem. Podjęcie decyzji czy podpis ma być jasny na ciemnym tle, czy ciemny na jasnym, czy ma być z lewej czy z prawej czy pośrodku, przekracza moją odporność psychiczną! Dlatego podpisuję od tyłu. To wszystko. Bardzo się będę cieszyć jeśli zechcą mnie Państwo odwiedzić w Sanoku z wiosną czy kiedykolwiek. Pięknie się kłaniam i serdecznie pozdrawiam. Beksiński

♣ do wylicytowanej ceny oprócz innych kosztów zostanie doliczona opłata wynikająca z prawa twórcy i jego spadkobierców do otrzymania wynagrodzenia zgodnie z Ustawą z dnia 4 lutego 1994 roku - o prawie autorskim i prawach pokrewnych (droit de suite).

 

Zdzisław Beksiński (Sanok 24 II 1929 - Warszawa 21 II 2005) studiował w latach 1947-1952 na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej.

Był artystą samoukiem, który osiągnął niekwestionowaną pozycję w polskiej sztuce współczesnej, potwierdzoną obecnością jego prac na prestiżowych wystawach i w kolekcjach muzealnych. Początkowo zajmował się fotografią, którą interesował się od lat studenckich, po 1956 zyskując uznanie jako twórca fotogramów o estetyce opartej o efekty fakturowe. W latach 1958-1962 tworzył abstrakcyjne obrazy-reliefy o bogatej fakturze, głównie metalowe, będące odmianą malarstwa materii. Pod koniec tego okresu powstawały ażurowe formy o kształtach figur i pełnoplastyczne rzeźby w metalu. Kolejnym etapem jego twórczości były lata 1962-1974, kiedy poświęcał się głównie rysunkowi. W latach 60. rysował piórkiem i tuszem figuralne kompozycje odznaczające się karykaturalną deformacją postaci. Od końca lat 60. tworzył rysunki węglem i kredkami, będące monochromatyczną odmianą jego równoległej twórczości malarskiej. Od 1974 zajmował się niemal niepodzielnie malarstwem. Jego charakterystyczny styl bazował na perfekcji technicznej, której towarzyszyła niezwykłość wizji. Malował świat po katastrofie, naznaczony piętnem śmierci i rozpadu. Jego obrazy zaludniają postaci i stwory o ludzkich wprawdzie bądź zwierzęcych kształtach, lecz o cechach fantomów, automatów lub rozpadających się trucheł. Artysta nie nadawał swym obrazom i rysunkom tytułów (poza porządkującymi symbolami), akcentując w ten sposób swój brak zainteresowania dla literackiej strony przedstawień. Sam mówił, że malując całkowicie poddaje się wizji, „fotografuje“ ją. W ostatnich latach włączył do swego warsztatu artystycznego elektroniczne techniki generowania obrazu, które wykorzystywał do tworzenia komputerowych fotomontaży. Sztuka Beksińskiego, wielokrotnie wystawiana i omawiana, budzi skrajne emocje wśród znawców i publiczności.
Największa, systematycznie uzupełniana kolekcja jego prac w kraju znajduje się w Muzeum Historycznym w Sanoku, za granicą - w Paryżu, w posiadaniu Piotra Dmochowskiego, który od 1983 kolekcjonuje prace i promuje twórczość artysty. Zorganizował on wystawy indywidualne Beksińskiego m.in. w Galerie Valmay w Paryżu w 1985, 1986 i 1988 oraz stałą ekspozycję we własnej Galerie Dmochowski - Musée-galerie de Beksiński, istniejącej w latach 1989-1996. Jego też nakładem ukazały się monumentalne albumy artysty w 1988 i 1991.
W Polsce monografię Beksińskiego pióra Tadeusza Nyczka opublikowały Arkady w 1989 (II wydanie w 1992). Wiosną 2005 roku w Pałacu Opatów w Gdańsku Oliwie miała miejsce duża wystawa obrazów Beksińskiego, a dyrektor Muzeum w Sanoku Wiesław Banach wydał obszerną monografię artysty.

Od października 2016 w Nowohuckim Centrum Kultury w Krakowie na stałe zagościła wystawa 250 prac (obrazów, rysunków, fotografii) Zdzisława Beksińskiego z prywatnej kolekcji Anny i Piotra Dmochowskich. Natomiast od czerwca 2021 stała wystawa 30 obrazów Beksińskiego z kolekcji Dmochowskich prezentowana jest również w Muzeum Archidiecezji w Warszawie.