Artysta nieokreślony (Polska, 2 poł. XVII w.), Portret hetmana Jana Karola Chodkiewicza

olej, płótno dublowane; wym. 89 x 66 cm
po konserwacji

Obraz przedstawia mężczyznę w wieku dojrzałym, z gęstą, siwą brodą i wąsami oraz szpakowatymi włosami zaczesanymi do góry. W prawej ręce sportretowany trzyma hetmańską buławę z trzonem i głowicą zdobionymi srebrnymi guzami. Lewą dłoń ma zaciśniętą na rękojeści szabli. Ubrany jest w ciemny żupan zapięty srebrnymi guzami. Na żupan ma narzuconą delię z rzędem dużych, dekoracyjnych guzików na krawędzi, spiętą pod szyją zapinką z białym kamieniem. U dołu obrazu fragmenty napisu: po lewej stronie „FACTOR/STI”, po prawej „TEM/MICH”.
Na odwrocie, na pierwotnym płótnie dublażowym przyklejonym do dublażu z 2022 r., napis: „Joannes Carolus Chodkiewicz”/dalsze trzy wersy podpisu starte/Benefactor Templi Sti Michaelis”.

Jan Karol Chodkiewicz był wielokrotnie portretowany. Jego konterfekty znajdują się w zbiorach muzeów polskich i zagranicznych, m. in. w Wilnie i Lwowie. Muzeum Narodowe w Warszawie posiada jego cztery wizerunki. Portrety Chodkiewicza malowali m. in. Marcello Bacciarelli, Jan Bogumił Plersch, Leon Kapliński i Wojciech Gerson. Jego podobizna była też tematem wielu rycin i publikacji. Malowany był w różnych okresach życia, jednak zdecydowana większość portretów przedstawia go jako człowieka w wieku dojrzałym, z włosami i brodą przyprószonymi siwizną. Pierwowzorem tych dzieł jest znana rycina z 1648 roku działającego w Gdańsku rytownika Wilhelma Hondiusa, nadwornego sztycharza króla Władysława IV Wazy. Prezentowany na aukcji portret należy do tej kategorii, co pozwala go datować na 2 poł. XVII wieku.

Jan Karol Chodkiewicz (1570/71-1621 Chocim)
Hetman wielki litewski od 1605 r., hetman polny litewski od 1600 r., wojewoda wileński od 1616 r., jeden z najwybitniejszych europejskich dowódców wojskowych początku XVII wieku. Sławę przyniosło Chodkiewiczowi świetne zwycięstwo nad Szwedami w bitwie pod Kircholmem w 1605 r. w czasie wojny o Inflanty. Jego czterotysięczny oddział pobił czternastotysięczny korpus szwedzki. 9 tysięcy żołnierzy przeciwnika poniosło śmierć, zdobyto 60 sztandarów i 12 dział. Zwycięstwo to rozsławiło imię hetmana Chodkiewicza na całym świecie. Gratulacje przysłali m. in. papież Paweł V, cesarz Rudolf II, król Anglii Jakub I Stuart i szach perski Abbas I Wielki. W czasie wojny inflanckiej Chodkiewicz odniósł również inne zwycięstwa, m. in. dowodził w bitwie pod Kokenhausen i Białym Kamieniem. Brał udział w wojnach kozackich i mołdawskich oraz wojnie polsko-rosyjskiej. Był świetnym administratorem odziedziczonych lub powierzonych dóbr. Wznosił liczne fortyfikacje, obwarowywał miasta, fundował kościoły i klasztory. Wśród nich znajduje się kaplica św. Rafała w Nieświeżu, która przy jego wsparciu została rozbudowana na kościół, poświęcony w 1629 r. – kościół p. w. św. Michała. Do tej fundacji odnosi się fragment napisu na licu obrazu i napis na płótnie dublażowym.