Feliks Michał Wygrzywalski, AEROPLAN, 1928

48,3 x 63,8cm - olej, sklejka

sygn. l.d.: F.M. Wygrzywalski | 1928.

Dzieło Wygrzywalskiego, powstałe w 1928 roku, uderza nie tylko rozmachem kompozycji, ale i niezwykle nowoczesnym jak na swoje czasy tematem. Na tle monumentalnych, ciężkich chmur, przeszywanych promieniami słońca, widzimy samotny samolot przelatujący nad oceanem – motyw, który można odczytywać w kontekście przełomowych wydarzeń z historii lotnictwa. W 1928 roku cały świat obiegła wiadomość o pierwszym kobiecym przelocie nad Atlantykiem: Amerykanka Amelia Earhart jako pierwsza kobieta-pilotka wzięła udział w locie przez ocean. Lot odbył się z Nowej Fundlandii w Kanadzie do Burry Port w Walii. Chociaż Earhart nie pilotowała samolotu podczas tej transatlantyckiej podróży, lot przyniósł jej międzynarodową sławę i uczynił z niej wybitną postać w świecie lotnictwa.

Symbolika samotnego samolotu na tle bezkresu morza mogła więc odzwierciedlać fascynację artysty tym odważnym, głośnym wyczynem i nową erą podboju żywiołów. Kolorystyka obrazu potęguje dramatyzm wizji – chłodne, zielonobłękitne tony fal kontrastują z różowofioletowymi refleksami i rozświetloną poświatą zza chmur. Wygrzywalski, znany z mistrzostwa w oddawaniu efektów świetlnych, w tej kompozycji osiąga niemal kinowy efekt – mamy wrażenie kadrów z filmów dokumentujących pierwsze lotnicze wyprawy.

To dzieło łączy malarską wrażliwość Wygrzywalskiego, ukształtowaną przez studia w Monachium i kontakty z europejskimi artystami, z duchem nowoczesności i fascynacją technicznym postępem lat 20. XX wieku. Należy do tych kompozycji, w których artysta rezygnuje z typowych dla siebie scen orientalnych czy portretowych, skupiając się na dialogu między naturą a nowym, przełomowym wynalazkiem – samolotem.

Feliks Michał Wygrzywalski (Przemyśl 1875 - okolice Rzeszowa 1944) w latach 1893-98 studiował w ASP w Monachium pod kierunkiem J.C.Hertericha i K.Marra. Studia uzupełniał w Académie Julian w Paryżu. Już w czasie studiów wyjeżdżał do Włoch, a po 1900 przez kilka lat mieszkał w Rzymie. W 1906 podróżował do Egiptu. W 1908 na stałe osiadł we Lwowie. W latach 1909-14 pracował w tamtejszym teatrze jako inspektor sceny. Jeszcze kilkakrotnie podróżował do Włoch. Był malarzem realistą; we wcześniejszym okresie twórczości skłaniał się ku naturalizmowi i silnej ekspresji. Dużą wagę przywiązywał do efektów świetlnych, stosował bogatą, żywą gamę barwną. We wczesnych obrazach często przedstawiał ludzką pracę (Burłacy) lub dramatyczne wydarzenia i napięcia społeczne (Strajk, Chleba nam głodnym). Malował też portrety, akty, pejzaże nadmorskie, krajobrazy z Włoch i Ukrainy. Po podróży do Egiptu w jego malarstwie powtarzały się motywy i tematy orientalne (Modlitwa Arabów, Sprzedawcy dywanów). Zajmował się dekoracyjnym malarstwem ściennym, m.in. w 1908 zaprojektował, a później wykonał alegoryczne malowidła do gmachu Izby Handlowo-Przemysłowej we Lwowie. Zajmował się grafiką, ilustrował książki i czasopisma, projektował witraże, kostiumy i dekoracje teatralne (m.in. do Peer Gynta, Irydiona, Nocy listopadowej).