Julian Fałat, KOŚCIÓŁ W OSIEKU, 1906

55,0 x 100,0cm - akwarela, ołówek, papier sygn. p.d.: JFałat 906

Na odwrociu owalna pieczęć z napisem: Musée Jasieński | Cracovie | Autriche; poniżej ołówkiem g.f. [?].

 

Pochodzenie: 

Pieczęć znajdująca się na odwrocie obrazu wskazuje na jego pochodzenie ze zbiorów Feliksa Mangghi-Jasieńskiego, jednego z najsłynniejszych, a zarazem najbardziej zasłużonych polskich kolekcjonerów. Swoją liczącą ponad 15 000 eksponatów kolekcję, w której znajdował się, m.in. Szał Podkowińskiego, a także arcydzieła tak wybitnych twórców jak Malczewski, Wyczółkowski czy Wyspiański – Jasieński przekazał Muzeum Narodowemu w Krakowie.

 

Jestem myślą w ukochanym Osieku – pisał Fałat w liście do Gabrieli Rudzińskiej (cyt. za: T. Dudek Bujarek, Julian Fałat – życiorys pędzlem zapisany, Bielsko-Biała 2017, s. 158). Osiek, obok Bystrej, był jego wyjątkowym plenerem. Miejscowość położona w ziemi oświęcimskiej, wraz z pobliskimi Bielanami, Łękami i Zasolanami należała do majątku rodziny Rudzińskich. Bliska znajomość Juliana Fałata z Rudzińskimi zaczęła się od przyjaźni z Lucjanem Wrotnowskim (1847-1902), prawnikiem, wydawcą i wiceprezesem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, który był synem ich sąsiadów. Fałat odwiedzał Łęki i Osiek prawdopodobnie już po powrocie z Berlina i objęciu stanowiska dyrektora krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych w 1895 r., goszcząc wtedy u Wrotnowskich. W Łękach właśnie artysta poznał swoją przyszłą żonę Marię Luizę Comello de Stuckenfeld, wychowanicę Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstanek, którymi opiekowała się Gabriela Wrotnowska.

 

Jednym z ulubionych motywów artysty był widok drewnianego kościoła św. Andrzeja, o czym pisze Kinga Kawczak z Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej: Innym ważnym punktem osieckich plenerów Fałata była skarpa w centrum wsi, z malowniczo położonym na niej, w otoczeniu starodrzewia, późnogotyckim, drewnianym, modrzewiowym kościołem, nakrytym stromym gontowym dachem, z sobotami i wysoką wieżą. Artysta „sportretował“ go ze wszystkich stron i o każdej porze roku. Są wśród nich ujęcia całej bryły budynku z otaczającym go cmentarzem i ogrodzeniem, niekiedy z jakimiś postaciami, malowane barwnie lub pozostawione w formie rysunkowych szkiców. Częściej jednak są to wąskie kadry, w których malarz skupia się na rozwiązaniach formalnych – grze światła i cienia, zestawieniach kolorystycznych, wrażeniowości. Zwłaszcza widoki jego południowej i wschodniej elewacji z migotliwym blaskiem światła przefiltrowanego przez liście wiekowych dębów, czasem z fragmentami pni drzew i ich konarów, mają niezwykle impresyjny charakter. Powstały także nieliczne, znane z archiwalnej prasy, ujęcia wnętrza z zapisem barokowego wyposażenia (Laguny i inne osieckie plenery Fałata, „Wystawnik“ 2018, nr 3, s. 4).

Julian Fałat (Tuligłowy [okręg lwowski] 1853 - Bystra k. Bielska 1929) - malarz i pedagog - jeden z najwybitniejszych artystów polskich okresu przełomu XIX i XX wieku, członek polskich i europejskich stowarzyszeń twórczych oraz Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie, wielokrotnie odznaczany medalami na wystawach międzynarodowych. Studiował malarstwo u Władysława Łuszczkiewicza i Leona Dembowskiego w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie (1868-71 i 1881) i w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium u Alexandra Strähubera i Johana Leonhardta Raaba (1877-80). Po studiach spędził kilka miesięcy w Rzymie, w 1884 był w Paryżu i w Hiszpanii, a w 1885 odbył podróż morską dookoła świata. W 1886 podczas polowania u ks. Radziwiłłów w Nieświeżu poznał późniejszego cesarza Niemiec Wilhelma II - dla którego następnie w latach 1886-95 pracował w Berlinie jako malarz nadworny. W latach 1894-96 współpracował z Wojciechem Kossakiem przy panoramie Berezyna. W 1895 został powołany na stanowisko dyrektora Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, w której gruntownie zreformował system nauczania, przekształcając tę uczelnię w nowoczesną Akademię Sztuk Pięknych (r.1900). Do roku 1910 był rektorem Akademii; po przejściu na emeryturę osiadł w miejscowości Bystra k. Bielska. Znakomity akwarelista, malował także olejno. We wcześniejszym okresie tworzył w konwencji realistycznej, z czasem rozjaśnił i wzbogacił paletę, a w akwarelach wprowadzał rozlewną plamę barwną. Zasłynął jako malarz scen myśliwskich rozgrywających się najczęściej w zimowej scenerii; malował też pejzaże, wiejskie sceny rodzajowe, portrety, widoki miejskie.