sygn. p.d. Wacław Pawliszak | 1891
na g. listwie krosna papierowa nalepka: L. KWAŚNIK | POZNAŃ | AL. MARCINKOWSKIEGO 19 | TEL. 31-27 | OPRAWA I SPRZEDAŻ OBRAZÓW | ROK ZAŁ. 1932
Matejko uważał Pawliszaka za jednego ze swoich najzdolniejszych uczniów. Tematyka wschodnia zainteresowała artystę już podczas studiów w Krakowie. Była obecna także podczas nauki w Monachium (w pracowni Józefa Brandta) oraz Paryżu (u Emile’a Auguste’a Carolusa Durana). Z Warszawy, w której osiadł po powrocie, wyjeżdżał na Wschód; zwiedził Algier, Tunis, Maroko, Albanię, Dalmację, Egipt, Irak, Iran i Turcję, a także Krym i Kaukaz. Odtąd tematyka orientalna na stałe zagościła w jego twórczości, zaś artysta jest dziś zaliczny do grona najwybitniejszych polskich orientalistów.
Wacław Pawliszak (Warszawa 1866 - Warszawa 1905) - malarz, rysownik, ilustrator; już jako dziecko wykazywał niezwykłe zdolności do rysunku; wcześnie też rozpoczął naukę - najpierw u Wojciecha Gersona w warszawskiej Klasie Rysunkowej, a w wieku czternastu lat w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. Studiował pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza i Floriana Cynka, był ulubionym uczniem Jana Matejki. Następnie uczył się jeszcze w Monachium u Józefa Brandta (1885) i w Paryżu u A. E. Carolusa-Duran (1886). Stale mieszkał w Warszawie, ale wiele podróżował; był w Rzymie, a przede wszystkim jeździł na Wschód, w którym „rozmiłował się do fanatyzmu„. Podróżował do Algieru, Tunisu, Maroka, Albanii, Dalmacji, Egiptu, Iranu i Iraku, jeździł na Krym i do Konstantynopola, wszędzie znajdując tematy do swych obrazów i z pasją kolekcjonera skupując wschodnie tkaniny i broń. Malował portrety, pejzaże i popularne wówczas „sceny rokokowe„, ale przede wszystkim obrazy historyczne i batalistyczne z dziejów XVII-wiecznych wojen polskich. Wiele wystawiał, tak w kraju jak i za granicą; m.in. w 1889 w Paryżu (brązowy medal za obraz Emir Rzewuski na Wystawie Powszechnej), w 1894 w Chicago i San Francisco, w 1898 w Petersburgu, w 1900 w Paryżu (list pochwalny za Strzelanie do orłów na Wystawie Światowej). Pracował nad Pocztem królów polskich, ilustrował czasopisma i książki, m.in. Pana Tadeusza, Beniowskiego i wiedeńskie wydanie Baśni tysiąca i jednej nocy. Zginął tragicznie, śmiertelnie postrzelony przez Xawerego Dunikowskiego. W polskich zbiorach muzealnych obrazów artysty jest niewiele; większa ich liczba znajduje się w kolekcjach prywatnych.
