Wyspiański Stanisław Warszawianka [Pierwodruk!]

Wyspiański Stanisław, Warszawianka. Pieśń z roku 1831. Wydał Stanisław Wyspiański, Kraków 1898, odbito w Drukarni Uniwersyteckiej, wydanie I, s. 20, wymiary 13,5 x 34 cm.  Oprawa twarda, płócienna, wzorowana na oryginalnej okładce. Zachowana oryginalna okładka broszurowa. Publikacja dedykowana Leontynie Bochenkównej [dedykacja na odwrocie okładki]. Publikacja jest przedbitką z czasopisma "Życie".

„Dramat w 1 akcie S. Wyspiańskiego, pierwsze książkowe wydanie w Krakowie 1898, wyst. w Krakowie 1898 za dyr. T. Pawlikowskiego (słynna kreacja L. Solskiego w roli Wiarusa). We Lwowie 1901 w roli Marii wystąpiła H. Modrzejewska. Warszawianka jest pierwszym dramatem Wyspiańskiego na temat powstania listopadowego. Akcja rozgrywa się 25 II 1831, w trzecim dniu bitwy pod Grochowem, w dworku sióstr Marii i Anny, gdzie mieści się sztab gen. Chłopickiego. Zaznacza się konflikt pokolenia napoleonidów, reprezentowanego gł. Przez Chłopickiego i straceńczego pokolenia romantyków. Podczas gdy w pobliskiej Olszynce wykrwawiają się pol. oddziały, zwł. dywizja Żymirskiego, Chłopicki wiedzie dysputy i wzbrania się przed przyjęciem dowództwa. Zjawiający się z meldunkiem o zagładzie dywizji ostatni jej żołnierz (Wiarus) jest też zwiastunem śmierci narzeczonego Marii. Chłopicki obejmuje komendę, nowe pułki idą do boju. Maria przepowiada ich klęskę. Warszawianka jest dramatem nastroju i przeczuć, zbliżonym do symbolicznej poetyki dramatów M. Maeterlincka, lecz wypełnionym tragizmem historii. Wszystkie elementy dramatu służą kształtowaniu celowo komponowanej wizji teatralnej. Scenografia jest szczegółowo opisana w didaskaliach, podobnie jak układy postaci, koloryt, ruch, rekwizyty. Pieśń tytułowa Warszawianka grana na klawikordzie, wykonywana solowo, w duetach i przez chór, jest przewodnim motywem utworu, jej słowa stanowią interpretację zdarzeń.”  [Literatura Polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny t. 2, Warszawa 2003]