Juliusz Kossak, JAN ALEKSANDER FREDRO POD TEMESZWAREM, 1891

41,2 x 60,0cm - akwarela, papier

sygn. p.d.: Juliusz Kossak | 1891

Na odwrocie oświadczenie syna artysty o autentyczności obrazu (atramentem): Stwierdzam oryginalność obrazu | pt. „Aleks. Fredro pod Hanau 1813 roku | malowany przez mojego ś.p. Ojca Juliusza | w marcu 1939 Wojciech Kossak, poniżej lakowa pieczęć ze słabo odbitym herbem Kos.

 

W marcu 1848 roku, Juliusz Kossak, będąc we Lwowie, z entuzjazmem przystąpił do Wiosny Ludów. Zaciągnął się do 3. kompanii Gwardii Narodowej, gdzie poznał Jana Aleksandra Fredrę. Od tego czasu rozpoczęła się ich wieloletnia znajomość. W roku 1876 roku Fredro zamówił u Kossaka cykl 12. akwarel mających ilustrować 500-letnią historię rodu Fredrów. Malarz zrealizował to zamówienie na przestrzeni pięciu lat (1880-1885). Praca nad akwarelami trwała tak długo, ponieważ Kossak zadbał o najdrobniejsze szczegóły. Wyszukał opisy wszystkich ilustrowanych wydarzeń, drobiazgowo studiował uzbrojenie i ubiory, wszystkie obrazy konsultował z samym zamawiającym, licząc na jego uwagi i odwołując się do jego wspomnień. Poza tym cyklem, w roku 1891 (tuż przed śmiercią Fredry), artysta wykonał akwarelę Jan Aleksander Fredro pod Temeszwarem. Miała ona honorować zasługi Fredry w wojnach Wiosny Ludów, za które został odznaczony węgierskim powstańczym Orderem Zasługi Wojskowej. Kompozycja upamiętnia ostatnią bitwę (z 9 sierpnia 1849), w której Fredro brał udział. Powstała oczywiście przy ścisłej współpracy uczestnika batalii z artystą, co zapewniło jej autentyzm i nadało wartość pamiątkową.

 

Prezentowany obraz jest zapewne jednym ze szkiców kompozycyjnych, które artysta konsultował z Janem Aleksandrem Fredrą przed wykonaniem obrazu końcowego. Dowodem tego mogą być nieznaczne różnice względem ostatecznej wersji obrazu. Kazimierz Olszański, wybitny badacz twórczości Juliusza Kossaka, wskazuje, że po śmierci artysty kompozycję tą reprodukowano z błędnym tytułem jako Aleksander Fredro (ojciec) pod Hanau. Tak było u Stanisława Witkiewicza (Juliusz Kossak, wyd. I, Warszawa 1900, s. 129), Mariana Kukieli (Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej, Poznań, 1912, s. 383) i w wydanych w 1917 roku pamiętnikach Aleksandra Fredry z wojen napoleońskich (A. Fredro, Trzy po trzy, Warszawa 1917, s. 25). Możliwe jest zatem, że w 1939 roku Wojciech Kossak, potwierdzając autentyczność obrazu ojca, odwołał się do błędnie nadanego przez Stanisława Witkiewicza tytułu Aleksander Fredro pod Hanau.

 

Porównaj z:

– K. Olszański, Juliusz Kossak, Kraków 2000, s. 152, il. 294.

Juliusz Kossak (Wiśnicz 1824 - Kraków 1899) - malarz i ilustrator - był jednym z najpopularniejszych artystów polskich 2. połowy XIX wieku. Naukę rysunku i malarstwa rozpoczął we lwowskiej pracowni Jana Maszkowskiego; później wiele rysował z natury odwiedzając majątki szlacheckie na Ukrainie, Podolu i Wołyniu. W roku 1852 był w Wiedniu, na Węgrzech i w Petersburgu, a następnie zamieszkał na stałe w Warszawie. Lata 1856-1860 spędził w Paryżu, gdzie przyjaźnił się z Horacem Vernetem. Powróciwszy do Warszawy w latach 1862-1868 był kierownikiem artystycznym „Tygodnika Ilustrowanego”. W roku 1869 przeniósł się na stałe do Krakowa, skąd wyjeżdżał jeszcze do Monachium, by malować w atelier batalisty Franza Adama. Kossak był przede wszystkim znakomitym akwarelistą; rzadziej posługiwał się techniką olejną. Malował obrazy historyczne i batalistyczne, sceny rodzajowe ilustrujące życie i tradycje dworu szlacheckiego oraz obyczaje polskiego ludu. Ale prawdziwymi bohaterami jego obrazów były konie, których ruch, temperament, charakter i indywidualność potrafił po mistrzowsku przedstawić. Był także autorem wielu ilustracji do czasopism i książek, trafiającym bezbłędnie tak w klimat utworów literackich, jak i w tęsknoty i potrzeby odbiorców - czytelników Pieśni o ziemi naszej Wincentego Pola, Trylogii Henryka Sienkiewicza, Pana Tadeusza i poematów Adama Mickiewicza.