Piotr MICHAŁOWSKI (1800-1855), Studia siwego konia /szkice wołów i krów

akwarela na podrysowaniu ołówkiem, papier; 43,5 x 29 cm (w świetle passe-partout);
na odwrocie szkice - krowy i woły;
na odwrocie odręczny napis: autentyczny obraz / Piotra Michałowski / W-wa 20.II.98.
powyżej kolejna odręczna notatka o obrazie;
Obraz eksponowany na wystawie monograficznej: „Piotr Michałowski 1800 - 1855. Wystawa dzieł artysty w dwusetną rocznicę urodzin”, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2000; część: „Konie bez jeźdźców, zaprzęgów, ze stajennymi”, tu s. 363, poz. kat 401 - il. barwna
Bibl.: Maria Suchodolska, „Polskie malarstwo historyczne doby romantyzmu”, w: „Przegląd Artystyczny”, 1955, nr 5-6, s. 112.
Jerzy Sienkiewicz, „Piotr Michałowski”, Warszawa 1964, il. 73, 219, 220.

Piotr Michałowski był w równym stopniu malarzem, jak rysownikiem. Wielka liczba szkiców i studiów rysunkowych, a także podmalowanych akwarelą, przewyższa wielokrotnie dzieła olejne i akwarele mające charakter ukończonych kompozycji.
Takim właśnie studium jest przedstawiona tu dwustronna praca - na awersie widzimy studium przedniej części stojącego siwego konia, którego głowa z szyją została powtórzona w dolnej części arkusza, zachodząc częściowo na lżejszy szkic nóg konia. Są to niewątpliwie dwa studia tego samego zwierzęcia o szlachetnych proporcjach głowy, przy czym dolne zostało bardziej skonkretyzowane zdecydowanymi liniami rysunku i mocniejszą plamą akwareli, uwydatniającą kształt anatomiczny, przez podkreślenie i modelowanie cieni. Górne studium łba rysuje się na szaroniebieskim tle akwarelowej plamy. Sugestywność tego przedstawienia sprawia, że mamy tu do czynienia ze swego rodzaju "portretem" zwierzęcia.
Typ konia należy do często "portretowanych" przez Piotra Michałowskiego.
Bliską analogię stanowi wierzchowiec przedstawiony na sepii „Trzech jeźdźców”, reprodukowanej w artykule M. Suchodolskiej napisanym z okazji wystawy z epoki romantyzmu w Muzeum Narodowym w Warszawie i później na plakacie wystawy monograficznej Michałowskiego w Warszawic i Poznaniu w 1956 zorganizowanej przez prof. J. Sienkiewicza.
A jako że można tu mówić o przedstawieniu przez malarza indywidualnych cech konia, warto pokusić się o odnalezienie wśród prac artysty innych jeszcze wizerunków tego samego wierzchowca. I tak bardzo bliski dwukrotnie rysowanemu jest koń, na którym sportretowana została córka artysty, Celina, w obrazie olejnym „Amazonka” w zbiorach śląskich, czy znany z imienia „Obejan” z akwareli w Muzeum Narodowym w Krakowie (J. Sienkiewicz, 1964, il. 73, 220) oraz „Wspinający się koń” (tamże, il. 219).
Rysunki na odwrocie - krowy i woły - należą również do bardzo typowych w twórczości Michałowskiego, wybitnego animalisty, który wysyłając oficjalistę na koński targ, dawał mu rysunkową „instrukcję”- szkic, w którym podkreślał, na jakie cechy budowy konia powinien zwrócić uwagę przy zakupie.
Podmalowane akwarelą studia konia na awersie i szkic na rewersie to nadzwyczaj charakterystyczne i typowe przykłady twórczości wielkiego romantyka.