Władysław Wankie (1860 Warszawa - 1925 tamże), Chrystus na krzyżu

Inny tytuł: Matka Boska przed ukrzyżowanym Chrystusem, Pietà (?)

olej, płótno, 115 × 91 cm
sygn. p. d.: „Władysław Wankie”

„Zasadą jego malarstwa – pisał Antoni Gawiński – jest właściwość dość rzadka, muzyka tonów […] Malarstwo Wańkiego jest wytworne […] zawsze wysoce artystyczne… Artysta […] równie dobrze słyszy barwy, jak widzi dźwięk i tony. Cudowne asocjacje muzyki i malarstwa znalazły w nim wyraz wysoce skupiony i piękny”
(Malarstwo polskie w odbitkach barwnych, nakł. I red. S. Kulikowski, 1908 r., t. 1, s. 44)

„Pod koniec życia malował obrazy o nastroju symbolicznym i religijnym, trzymane zawsze we właściwym artyście tonie szaro-błękitnym, niezupełnie zgodnym z krajobrazami rodzinnemi, stanowiącemi tło tych utworów.”
(Sprawozdanie komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych za 1925 rok, Warszawa 1926, s. 15.)

Władysław Wankie, wybitny polski malarz i rysownik, odgrywał istotną rolę w życiu artystycznym Warszawy zwłaszcza od 1903 roku, kiedy powrócił i osiadł tam na stałe. W okresie tym pogłębiał, zaczęty już ok. 1890 roku, zwrot ku nastrojowej stylizacji i symbolizmowi w sztuce, odrzucając werystyczne odwzorowania natury. Warszawski okres twórczości określić można jako dojrzały w dorobku artysty, gdzie wyróżniały się liryczne i sentymentalne pejzaże: „ (…) realizował swoje dążenie do nastrojowości i poezji, do wydobycia melancholijnej, czasem elegijnej nuty. Potęgowały ją takie motywy jak zagubiony w lesie chylący się krzyż (…). Niekiedy na tle mrocznego lasu lub wśród pustych, samotnych pól pojawia się niezwykle ekspresyjnie potraktowana postać ukrzyżowanego Chrystusa, (…) ” (Lija Skalska-Miecik, „Władysław Wankie. 1860–1925. Wystawa monograficzna. Katalog dzieł istniejących i zaginionych”, wyd. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1989, s. 22) Prezentowany obraz Władysława Wankie zalicza się do kręgu kompozycji symbolicznych oraz religijnych z motywem Madonny czy ukrzyżowanego Chrystusa, gdzie tło stanowi mroczny las lub pola z pojedynczymi drzewami. Do zbioru dzieł o tej tematyce należą także: „Chrystus na krzyżu na tle drzew” (po 1910 r.), „Golgota” (inny tytuł: „Chrystus na krzyżu”) (ok. 1902 r.); czy niemalże identyczna kompozycja (il. 1) o podobnych wymiarach, figurująca pod dwiema nazwami: „Chrystus na krzyżu” lub „Matka Boska przed ukrzyżowanym Chrystusem” (ok. 1916 r.). Tożsame dzieło znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie (proweniencja: „nabyte w P.P. „DESA” 1981”) (L. Skalska-Miecik, „Władysław Wankie. 1860–1925. Wystawa monograficzna. Katalog dzieł istniejących i zaginionych”, wyd. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1989, s. 78.) Z twórczości Wankiego znane jest to, że niekiedy malował obrazy pokrewne, przetwarzając ten sam motyw w nieznacznie zmodyfikowanej wersji. Tak jest również w tym przypadku, jednak w przeciwieństwie do oferowanego w aukcji egzemplarza, obraz znajdujący się w zbiorach muzealnych nie posiada sygnatury. Prawdopodobne jest, że widniejący w ofercie aukcyjnej obraz był obecny pod inną nazwą na wystawie „Salon 1919” w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, o czym świadczy hipoteza Liji Skalskiej-Miecik zawarta w podpisie katalogowym egzemplarza, znajdującego się w Muzeum Narodowym w Warszawie: „Być może identyczny z obrazem Pietà wystawionym w TZSP w 1919, por. Salon 1919, TZSP [kat.], nr 364.” (L. Skalska-Miecik, „Władysław Wankie. 1860–1925. Wystawa monograficzna. Katalog dzieł istniejących i zaginionych”, wyd. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1989, s. 78)