XIX Wiek Carska Rosja - Talerz Virtuti Militari, Serwis Polski Znak Honorowy 1831

Talerz z serwisu kawalerów Polskiego Znaku Honorowego 1831 (ros. Польский Знак Отличия за Военное Достоинство, Polska Odznaka Zaszczytna za Zasługi Wojenne), nadawanego za udział w tłumieniu Powstania Listopadowe 1830-31r.
Talerz porcelanowy widoczny na zdjęciu stanowi element niezwykle rzadkiej i prestiżowej carskiej zastawy orderowej, powstałej w XIX wieku w Fabryce Popov pod Moskwą, zakładzie czynnym w latach 1811-1875. Były to serwisy zamawiane bezpośrednio na dwór Romanowów, przeznaczone do użytku podczas uroczystych bankietów w Pałacu Zimowym. Każdy zestaw związany był z konkretnym odznaczeniem, a jego zdobienia ściśle nawiązywały do insygniów orderowych. Prezentowany egzemplarz wiąże się z Orderem Polskiej Odznaki Zaszczytnej za Zasługi Wojenne, ustanowionym po stłumieniu Powstania Listopadowego 1830–1831 roku. Co istotne, talerze tego typu nie trafiały do powszechnego użytku – korzystali z nich prawdopodobnie wyłącznie odznaczeni najwyższą klasą orderu, należący do elity politycznej i wojskowej Imperium Rosyjskiego.
Centralny motyw dekoracyjny stanowi krzyż orderowy z promienistą gwiazdą, na którego ramionach widnieje dewiza „VIRTUTI MILITARI” – hasło pierwotnie związane z polską tradycją honorowania żołnierzy. W kontekście zastawy carskiej napis ten zyskiwał zupełnie inne znaczenie: był przechwyconym symbolem, mającym przypominać o podporządkowaniu Polski i triumfie Rosji nad powstańczym zrywem. Malatura wykonana została z wyjątkową precyzją – mistrzowskie oddanie detali krzyża i gwiazdy, jak również intensywne barwy emalii, świadczą o najwyższym kunszcie rzemieślników Cesarskiej Manufaktury.
Obwód talerza zdobi szeroka ornamentalna wstęga w barwach orderowych – błękitu i czerni – uformowana w efektowne falujące pasy, które oplatają całą kompozycję, podkreślając jej ceremonialny charakter. W dolnej części znajduje się dodatkowa miniatura insygniów orderowych, przedstawiająca krzyż zawieszony na charakterystycznej wstędze. Kontrast między czystą bielą porcelany a wyrazistymi barwami dekoracji nadaje całości monumentalnego i dostojnego wyrazu, odpowiedniego dla przedmiotu przeznaczonego na stół najwyżej uhonorowanych osób.
Rewers talerzu gładki z widoczną sygnaturą zakładu Popov. Talerz w pewnym momencie rozbił się na dwa elementy i został sklejony o czym świadczy pęknięcie przez środek.
Tradycja Carskich Serwisów Orderowych sięga XVIII wieku i serwisów wykonywanych dla odznaczonych Zakonu Orderowego między innymi Orderu Św. Anny, Orderu Św. Władimira, Orderu Św. Aleksandra Newskiego i innych. Talerze te były używane raz do roku na dworze Carskim podczas święta orderu gdzie odznaczeni najwyższą klasą tego orderu byli zapraszani na oficjalny bankiet.