autolitografia, papier; 44 x 30 cm w świetle passe – partout o wym. 61x 46 cm; sygn. na kamieniu p.d. monogram wiązany „KF” oraz tytuł ręką autora p.g. „Z Anastazji Apolinary”
Życie towarzyskie i artystyczne Krakowa przełomu wieków XIX i XX rozwijało się intensywnie, koncentrując się zarówno w salonach, jak i przy stolikach modnych kawiarni. Kazimierz Sichulski, obok Karola Frycza, Stanisława Kuczborskiego, Stanisława Rzeckiego oraz Wojciecha Wojtkiewicza, wszedł do grona krakowskich prześmiewców, którzy przy kawiarnianym stoliku Cukierni Lwowskiej Jana Apolinarego Michalika wpadli na pomysł opracowania litograficznej teki karykatur aktorek i aktorów w rolach granych ówcześnie sztuk – „Wesela”, „Erosa i Psyche”, „Dzieci Waniuszyna”, „Sióstr bliźnich”, „Wesela Figara”, „Kościuszki pod Racławicami”, „Anastazji”, „Kupca weneckiego”, „Półdziewic” i „Ślubów panieńskich”. I tak pod kierunkiem Rzeckiego narodziła się w 1904 roku sławna „Teka Melpomeny”, odbita bezpłatnie przez Zenona Pruszyńskiego w jego Zakładach Litografii Artystycznej, przyjaciela artystów, wiernego ich sprzymierzeńca w zabawie. . W skład „Teki” weszło 38 autolitografii opracowanych przez wybitnych artystów okresu Młodej Polski.
"W krzywym zwierciadle karykatury i żartu, w biegłym rysunku i w płasko rozlanych plamach barwnych i czerni, czasem na rozgwieżdżonym prószeniem farb tle – obserwujemy głowy i postacie aktorek, aktorów oraz sceny zbiorowe, łącznie z zaklętym tańcem przez Chochoła".
Wśród popularnych i ulubionych aktorów znajdziemy tu: Jadwigę Mrozowską, Helenę Sulimę, Stanisławę Wysocką, Jerzego i Bolesława Leszczyńskich, Mariana Jednowskiego, Michała Przybyłowicza, Aleksandra Zelwerowicza. „Teka Melpomeny” bawiła, trochę gorszyła, ale cieszyła się dużą popularnością, a jej sława przetrwała do dzisiaj. Litografie z tej teki eksponowano w 1905 roku w Salonie Krywulta w Warszawie; wiele z nich utkwiło w tekach kolekcjonerów, inne zdobiły ściany salonów i pokoi miłośników grafiki, secesji, teatru, a także dobrej zabawy. Były też ozdobą ścian Cukierni Lwowskiej, w której narodził się pomysł teki i gdzie w 1905 doku powstał artystyczny kabaret Zielony Balonik, a cukiernie zaczęto nazywać Jamą Michalikową”, która działa do dnia dzisiejszego.
Aureliusz Pruszyński (1847 Kasinka Mała pow. Limanowa - 1904
Kraków) krakowski litograf, właściciel cenionego Zakładu Litografii
Artystycznej Aureliusza Pruszyńskiego w Krakowie założonego w 1873 roku na ul.
Pijarskiej 17, od ca 1902 właścicielem zakładu był jego syn Zenon Pruszyński
(zob. SAP t. 8 ss. 92-93). W zakładzie A. Pruszyńskiego od końca XIX w. czołowi
krakowscy artyści odbijali swoje prace graficzne w technice litografii (w tym
plakaty) m.in. słynną "Tekę Melpomeny".
Autolitografia – litografia narysowana przez autora – artystę
bezpośrednio na kamieniu litograficznym.
Lit.:M. Grońska, Grafika w książce, tece i albumie, Wrocław 1994, poz. 7.;
Katalog zbiorów Gabinetu Grafiki”, t.1: „Grafika polska w latach 1901-1939”,
Wrocław 1983, kat. 691, s. 208.
