Francja, Henryk III (Henryk Walezy), ecu d'or au soleil, 1589, men. La Rochelle.
Cienkie obwódki na obu stronach.
Av. (od dołu) HENRICVS III D G - FRANC ET POL REX H, wirujące słońce.
Rv. +CHRISTVS REGNAT VINCIT ET IMPERAT(trzy włócznie)1589, w centrum krzyża lilia; słabe ślady dwukrotnego bicia.
Złoto, 3,35 g, 25,7 mm. Duplessy 1121A; Kopicki 10499 (R4).
Stan II-, ślady gięcia.
Wyjątkowo rzadki rok i mennica. Henryk Walezy urodził się w Fontainebleau w 1551 r. jako czwarty syn króla Henryka II i Katarzyny Medycejskiej, nie przewidywano więc początkowo, że zostanie kiedykolwiek królem Francji - otrzymał imię Aleksandra, używane w rodzinie matki. Otrzymał tytuł księcia Anjou (Andegawenii) i Angoulême. Okazało się też, że w przeciwieństwie do starszych braci jest zdrów na ciele i umyśle i dobrego usposobienia. Otrzymał solidne wykształcenie. Od 1567 r. był (w imieniu brata, nieinteresującego się rzadami) namiestnikiem królestwa Francji i dał się poznać jako dobry administrator. Mimo jego zaangażowania w wojnę religijną, bardzo źle ocenianą w Polsce, udało się jego agentom przekonać Polaków i Litwinów do jego kandydatury i tak został pierwszym elekcyjnym władcą połączonego państwa polsko-litewskiego, acz z obowiązkiem poślubienia księżniczki polskiej Anny, ostatniej z rodu Jagiellonów (z czego się nie wywiązał). Wiadomość o wyborze zastała Henryka właśnie pod murami La Rochelle, w której oblegał hugenotów (protestantów), a w ktorej wybito tę monetę. Zawarł wtedy pokój z oblężonymi. Przedstawione mu warunki objęcia tronu, tzw. artykuły henrykowskie, stały się faktyczną konstytucją Rzeczypospolitej, obowiązującą aż do uchwalenia Konstytucji 3 Maja w 1791 r. Mimo zaskakująco roztropnego początku panowania król lokował swe ambicje we Francji (gdzie budżet królewski był mniej więcej 20-krotnie wyższy) i gdy po śmierci starszego brata, króla Karola IX, to na Henryka spadła sukcesja tamtejszego tronu, potajemnie uciekł z Polski. Mimo wyższego budżetu, korona francuska okazała się wyjątkowo ciężkim brzemieniem: rozżarta wojną religijną, podsycaną przez dwory hiszpański i angielski oraz ambicje arystokratów. Wielokrotnie zawierane pokoje zrywano, a dążenia króla do kompromisu religijnego pobudzały wrogość fanatyków i ściągnęły nań klątwę papieża Sykstusa V. Podniecony tą klątwą dominikanin, Jacques Clément, zamordował króla podczas oblężenia zbuntowanego Paryża, w roku wybicia tej monety. Było to pierwsze królobójstwo w historii Francji - ale nie ostatnie.
