Nieznany, Mecenat nad ścianą z obrazami Aleksandra Gierymskiego

Literatura
Zrodzone w okresie pobytu w Rzymie (1875-79) zainteresowanie Gierymskiego problematyką koloru, obecne już podczas realizacji tematu „Sjesty włoskiej”, pełne rozwinięcie znalazło w monumentalnej kompozycji zatytułowanej „W altanie”. Przedstawiona tu scena rodzajowa w kostiumach z epoki rokoka stała się jedynie pretekstem do stworzenia studium ludzi i przyrody w pełnym blasku słońca. Namalowanie obrazu poprzedziła seria plenerowych szkiców przygotowawczych wykonywanych od jesieni 1875. Gierymski próbował w nich zgłębiać istotę kolorystyczno-świetlnych zjawisk obserwowanych w naturze. Podobnie jak impresjoniści stosował metodę nakładania obok siebie drobnych plamek czystych barw, które oglądane z pewnej odległości tworzyły optyczne złudzenie wibrującej światłem struktury barwnej, niemożliwej do uzyskania podczas mieszania tych samych farb na palecie.

Charakteryzującej studia plenerowe malarskiej lekkości i spontaniczności w nakładaniu plam barwnych pozbawiony jest duży, powstały w atelier i wielokrotnie przemalowywany obraz „W altanie”. Jednak również na tym płótnie gra migotliwych refleksów światła podkreśla połyskliwość jedwabiu, głębokie barwy aksamitu i przejrzystość koronek rokokowych strojów, bogactwo tonów zieleni roślin i lśnienie strumyków wody ogrodowej fontanny – stwarza niemal zmysłowo odczuwaną roziskrzoną słońcem atmosferę letniego dnia. Obraz „W altanie” jest pierwszym i ostatnim dziełem Gierymskiego, w którym próbował on pogodzić analityczny opis rzeczywistości z wysnutą z wyobraźni wizją dystyngowanych postaci z innej epoki. Był przy tym zmuszony korzystać z jedynych dostępnych mu modeli – ludzi należących do rzymskiego plebsu. W efekcie urzekający świeżością obserwacji wygląd skąpanej w słońcu przyrody pozostaje w sprzeczności ze sztucznym, lalkowatym wdziękiem idealizowanych postaci o twarzach pozbawionych wyrazu, żywszych uczuć lub myśli.

Ewa Micke-Broniarek
Zbiory Malarstwa Polskiego do 1914 Muzeum Narodowe w Warszawie