Wymiary: 60 x 79 cm
sygnowany i datowany p.d.: 'Ignacy | Witkiewicz | 1913'
nr inw. MPW 1152 MNW
Literatura
Stanisław Ignacy Witkiewicz do tematu autoportretu powracał wielokrotnie podczas blisko 40-letniej działalności artystycznej. Swój młodzieńczy wizerunek namalował w 1913 w Zakopanem.
Ujęty w popiersiu artysta ubrany jest w czarną, sztruksową marynarkę i białą koszulę. Ma poważną, pociągłą, modelowaną zielonkawym cieniem twarz i zamyślone, przenikliwe oczy. Demonicznego charakteru dodają mu ciemne, gęste brwi i wydłużony nos. Doskonale uchwyconej podobiźnie modela towarzyszy martwa natura składająca się z barwnych owoców oraz ciemnego wazonu z suszonymi liśćmi i jarzębiną. Ustawiona na stoliku po prawej stronie została ujęta w „przypadkowym”, uciętym kadrze. Tło podzielone na dwie wertykalne strefy kolorystyczne – czerwono-oranżową ścianę po prawej i zieloną kotarę po lewej stronie – porządkuje kompozycję i dominuje w wizualnym odbiorze obrazu. Zestawienie kontrastujących barw dopełniających, określających płytką przestrzeń, równoważy czerń marynarki. Wysmakowaną kolorystykę współtworzy martwa natura, w której dominują szlachetne oranże, żółcienie i zielenie.
W „Autoportrecie” Witkacy zbliża się do rozwiązań barwnych, które zastosował w późniejszej twórczości. Realizując w praktyce teorię Czystej Formy („Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia”, 1919), kreował autonomiczną rzeczywistość malarską, poszukiwał idealnych harmonii opartych na kontraście barw dopełniających. Za swojego mistrza uważał Paula Gauguina. Podziw dla francuskiego malarza zaszczepił mu Władysław Ślewiński, który był dla młodego Witkiewicza pierwszym łącznikiem z najnowszymi prądami sztuki europejskiej (nieco później, w 1908 i 1911 odwiedził Francję). Witkacy uważał rozwiązania barwne Gauguina za najdoskonalszy przykład realizacji teorii Czystej Formy. Zawdzięczał mu ożywienie i ocieplenie palety, linearyzm, wprowadzenie płaskich, dekoracyjnych plam koloru oraz rezygnację z iluzji przestrzeni. W młodzieńczym „Autoportrecie” doskonale scharakteryzował własną fizjonomię, oddając w ten sposób charyzmatyczną, intrygującą osobowość.
Agnieszka Otroszczenko
Zbiory Malarstwa Polskiego do 1914
Muzeum Narodowe w Warszawie
Biogram
Jego ojcem był znany krytyk, malarz i pisarz, twórca tzw. "stylu zakopiańskiego" w architekturze Stanisław Witkiewicz. W latach 1905-10 studiował niesystematycznie w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych u Józefa Mehoffera oraz u Władysława Ślewińskiego w Poroninie. Podróżował do Włoch, Francji i Niemiec. W roku 1914 uczestniczył w etnograficznej ekspedycji Bronisława Malinowskiego do Australii, skąd na wiadomość o wybuchu I wojny światowej wrócił do Europy. Wczesna twórczość malarska pozostawała pod znakiem Młodej Polski i wpływem P. Gauguina i Wł. Ślewińskiego. Później doszedł do swoistego ekspresjonizmu. Z czasem w wyniku teoretycznych przemyśleń na temat formy zrezygnował z twórczości malarskiej. Założył jednoosobową "Firmę Portretową" i ograniczył się do zarobkowego wykonywania pastelowych portretów, tworzonych niejednokrotnie pod wypływem używek pozwalających na eksperymentowanie z formą. Stanisław Ignacy Witkiewicz napisał 4 powieści, ponad 40 dramatów, liczne artykuły i eseje dotyczące malarstwa, literatury, teatru i filozofii. W okresie dwudziestolecia międzywojennego mieszkał głównie w Zakopanem. Po wybuchu II wojny światowej uciekł przed Niemcami na kresy wschodnie, gdzie we wsi Jeziory na Polesiu 18 września 1939 roku popełnił samobójstwo.
