Wymiary: 165,5 x 105 cm
nr inw. Śr.206/1-2 MNW
Literatura
Dyptyki należą do najwdzięczniejszych wytworów sztuki średniowiecznej. Niezależnie od tematyki (mogły zawierać zarówno sceny sakralne, jak i portrety), były zazwyczaj niewielkie. Są świadectwami obcowania z obrazami w późnym średniowieczu: można było je bowiem otwierać i zamykać, a z racji niewielkich rozmiarów również przenosić. Posiadacze dyptyków cieszyli się co najmniej dwoma ich odsłonami, mogli je trzymać w dłoniach i podziwiać czy też rozważać z niewielkiej odległości.
Dyptyk fundacji rodziny Winterfeldów z kościoła Mariackiego w Gdańsku nie jest jednak typowy. Wyróżniają go bardzo duże wymiary: skrzydła mierzą 182 × 122 cm. Skrzydła ozdobiono scenami narracyjnymi („Św. Maria Magdalena unoszona przez anioły”, „Ecce Homo”, „Naigrawanie”, „Biczowanie” i „Opłakiwanie” na rewersie lewego skrzydła), a także dewocyjnymi („Pieta”, „Chrystus jako Mąż Boleści” i „Maria Lactans”). Niezwyczajne jest również niesymetryczne podzielenie kwater. Przedstawienia spaja wizualnie granatowe tło ozdobione gwiazdami. Dyptyk jest stylistycznie niejednolity: niektóre przedstawienia zostały namalowane w duchu tzw. stylu pięknego („Opłakiwanie”, „Maria Lactans”), inne dość realistycznie („Ecce Homo”, „Naigrawanie”).
Na eucharystyczną wymowę „Dyptyku Winterfeldów” wskazuje porównanie mleka, którym Maria karmi Dzieciątko do krwi Chrystusa, która spływa do kielicha. Umieszczone na tarczy herbowej narzędzia męki, szaty, które Chrystus miał na sobie w czasie procesu, grób przypominający mensę ołtarza oraz naturalnej wielkości przedstawienie Świętej Włóczni, akcentują zbawczą rolę Pasji.
Przedstawienie św. Marii Magdaleny, przeskalowane w porównaniu z wizerunkami na lewym skrzydle, odnosi się do legendy, zgodnie z którą święta była unoszona codziennie do nieba aby słuchać anielskich chórów. Pustelnica została ukazana otoczona przez unoszące ją anioły, których skrzydła układają się w kształt mandorli. Na jej głowę Bóg Ojciec nakłada koronę. Dzięki temu duchowemu pokarmowi przeżyła poszcząc trzydzieści lat na pustyni. Piękne, pokryte w czasie umartwień włosami ciało, jest symbolem z jednej strony nawrócenia, z drugiej wagi modlitwy i Eucharystii.
Marcin Bogusz
Zbiory Dawnej Sztuki Europejskiej Muzeum Narodowe w Warszawie
