Zbigniew Pronaszko, PORTRET ŻONY W BIAŁYM SZALU, 1926

68,5 x 48,5cm - olej, płótno

syg. l.g.: Z. Pronaszko
 

Na odwrocie, na prawej listwie krosna napis (czarnym flamastrem): „Portret żony“ 1926; obok powtórzony napis ołówkiem i zakreślony czarnym flamastrem; na dolnej listwie krosna, przeciwnie do kompozycji (ołówkiem): Maj 1926; ponadto na górnej listwie ramy nalepka aukcyjna Agra-Art z 2008 r.

 

Maria Norma Pronaszko z domu Taube, doktor medycyny, prywatnie żona artysty od 1919 roku i jego ulubiona modelka. Pojawia się w ponad 20 znanych portretach przechowywanych m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.

Pronaszko, obok monumentalnych kompozycji i rzeźb, często powracał do portretów. Ten bliski mu temat, traktował jako przestrzeń do eksperymentów formalnych i jednocześnie osobistego zapisu uczuć. Na prezentowanym obrazie widzimy Marię ujętą frontalnie, z delikatnie ułożoną dłonią na piersi podtrzymującą jasny szal, który otaczając głowę kontrastuje z ciemnym tłem i suknią. Kompozycja jest syntetyczna, o uproszczonych płaszczyznach barwnych, co wpisuje się w estetykę lat 20. – zbliżoną do nurtów nowoczesnego klasycyzmu i realizmu syntetycznego. Pronaszko nie skupia się na detalach, ale na monumentalizacji formy i klarowności linii, co nadaje postaci powagi i spokoju.

Biały szal – symbol czystości, duchowego skupienia, a zarazem intymności – odgrywa kluczową rolę w kompozycji, miękko otaczając twarz portretowanej i tworząc aurę wyciszenia. Całość utrzymana jest w ograniczonej gamie barwnej, z przewagą brązów, czerni i złamanej bieli, co dodatkowo podkreśla ascetyczny, niemal ikoniczny charakter portretu.

W kontekście twórczości Pronaszki dzieło to można odczytywać jako przeciwstawienie monumentalnym realizacjom artysty z kręgu formizmu i późniejszym rzeźbom. Jest zapisem życia prywatnego, a jednocześnie świadectwem poszukiwań nowej estetyki portretu w sztuce dwudziestolecia międzywojennego – między modernizmem a klasycyzującą prostotą.

♣ do wylicytowanej ceny oprócz innych kosztów zostanie doliczona opłata wynikająca z prawa twórcy i jego spadkobierców do otrzymania wynagrodzenia zgodnie z Ustawą z dnia 4 lutego 1994 roku - o prawie autorskim i prawach pokrewnych (droit de suite)

Zbigniew Pronaszko (Derebczyn k. Jampola (Żychlin na Podolu ?) 1885 - Kraków 1958) - malarz, grafik, rzeźbiarz i scenograf - studia artystyczne rozpoczął w Kijowie, skąd niebawem przeniósł się do Krakowa, by w latach 1906-1911 kształcić się w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych u Teodora Axentowicza i Jacka Malczewskiego. W czasie studiów podróżował do Wiednia, Monachium, Florencji i Paryża. Lata pierwszej wojny światowej spędził w Zakopanem. W 1917 był współzałożycielem grupy Ekspresjonistów Polskich (w 1919 przemianowanej na Formistów). Po wojnie w latach 1923-1925 wykładał na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Następnie mieszkał w Krakowie, nauczając w Wolnej Szkole Malarstwa L. Mehofferowej, a od 1945 także w Akademii Sztuk Pięknych. Malował krajobrazy, martwe natury, kompozycje figuralne i portrety. We wczesnym okresie twórczości, pod wpływem Jacka Malczewskiego tworzył kompozycje symbolistyczne, jak znane z tytułów w katalogach Brzemię, Pan, Złoty cielec, Bajka o śmierci (Muzeum Narodowe w Warszawie) czy Wspomnienie i Portret matki (Muzeum Narodowe w Krakowie). W późniejszym, formistycznym okresie inspiracje czerpał z malarstwa Cezane’a, kubizmu i polskiej sztuki ludowej. Około 1925 zainteresował się koloryzmem. Obok malarstwa sztalugowego zajmował się scenografią, rzeźbą (pomnik A. Mickiewicza w Wilnie, 1922-24) i malarstwem ściennym (plafony wawelskie, 1933-1934). Był znakomitym karykaturzystą, a także ilustratorem. Wystawiał od 1907; m.in. w Krakowie, we Lwowie, w Warszawie, Poznaniu a także w Pittsburghu (1931), Wenecji (1932), w Paryżu (1922, 1928, 1937) i Wiedniu (1928), Brukseli (1935). Był członkiem Towarzystwa. Artystów polskich „Sztuka” i brał udział w jego wystawach. Wystawiał też z grupami „Zero” (1909), „Nowa Generacja” (1932), należał do grupy „Zwornik”.